De aanleiding voor dit essay ligt in de constatering dat de huidige journalistiek haar verbindende, controlerende en informerende functie steeds minder vervult. Door commercialisering, versnippering via sociale media en het verdwijnen van lokale infrastructuren raakt journalistiek vervreemd van haar maatschappelijke opdracht.
Waarom geven onze democratieën social media zoveel macht? Het zijn toch gewoon commerciële bedrijven die het om de winst gaat en niet om de democratie? Harrie Kiekebosch ziet wel wat in een ‘publiek platform’ en bepleit dat politici stoppen met X.
De Tweede Kamer had landbouwminister Piet Adema tot twee toe opdracht gegeven in Brussel tegen verlenging van goedkeuring van het landbouwgif glyfosaat te stemmen. Toch onthield Adema zich van stemming. Dat is democratisch gezien buitensporig. Het zijn brokstukken van een gebouw in verval, waar ministers en Tweede Kamerleden veel te veel politiek verweven zijn. Dat voorkom je met een zakenkabinet.
Op 29 oktober trekken we opnieuw naar de stembus. We doen wat van ons verwacht wordt: we stemmen, we doen onze democratische plicht, we maken dat hokje rood. Maar steeds meer mensen vragen zich af wat die stem eigenlijk nog waard is. Want op wie, of beter gezegd op wat, stemmen we eigenlijk? In een politiek klimaat waarin verkiezingen vooral mediashows zijn geworden, waarin partijleiders debatteren in oneliners en campagnes draaien om imago’s in plaats van ideeën, lijkt de afstand tussen kiezer en bestuur groter dan ooit. De stem van de burger, ooit symbool van invloed en verandering, lijkt te zijn gereduceerd tot een rituele handeling zonder wezenlijke uitkomst.
Met grote ergernis, zorg en diepe afschuw heb ik gekeken naar wat zich vorige week in Den Haag heeft afgespeeld. Het rechtsextremistische geweld, de provocerende uitlatingen en het intimiderende gedrag van relschoppers zijn volstrekt onacceptabel. Demonstreren is een grondrecht en één van de belangrijkste fundamenten van onze democratie. Het geeft burgers de mogelijkheid om hun stem te laten horen, misstanden aan te kaarten en de politiek te dwingen om te luisteren. Maar datzelfde grondrecht kan nooit een vrijbrief zijn voor agressie tegen politie, hulpverleners, politici of voor vernieling van eigendommen. Wanneer protest omslaat in geweld, wordt niet alleen de rechtsstaat ondermijnd, maar ook het vertrouwen in het vreedzame gesprek dat een samenleving bijeenhoudt.
Democratie betekent dat burgers samen beslissen over de koers van hun samenleving. Toch eindigt dat democratische principe vaak bij de stembus. In ons werk, in de economie en zelfs in de publieke ruimte overheerst nog vaak ongelijkheid en hiërarchie. De Duitse filosofe Lisa Herzog pleit er daarom in haar boek The Democratic Marketplace voor om democratische waarden veel verder door te trekken: tot in de economie zelf.
Het huidige sociale en fiscale stelsel in Nederland is complex, duur en vaak ondoorzichtig. Mensen worstelen met toeslagen, uitkeringen en ingewikkelde regelingen, en krijgen het geld vaak niet op het moment dat ze het het hardst nodig hebben. Dit veroorzaakt stress, wantrouwen en onzekerheid, terwijl miljarden verloren gaan aan bureaucratie. Het is duidelijk dat het tijd is voor een fundamentele verandering.
Deze week viel in Amsterdam de drukpers van De Telegraaf stil. We lezen niet of nauwelijks nog een papieren krant. De sluiting is ook symbolisch: de journalistiek verandert, sneller dan veel redacties kunnen bijbenen. Nieuws is handel geworden, net als de verkoop van tweedehands auto’s. Dat moeten we ons niet laten gebeuren. Want journalistiek en democratie gaan hand in hand!
Op 29 oktober 2025 kiest Nederland een nieuw parlement. Wat zou moeten beginnen als een open gesprek over de toekomst van ons land, dreigt opnieuw te ontaarden in een strijd om beeldvorming, identiteit en uitsluiting. De campagneaftrap van Geert Wilders was daar een schrijnend voorbeeld van: geen inhoudelijk programma, slechts een zorgvuldig gekozen beeld, eenvoudig te begrijpen, maar bedoeld om te verdelen. Het is een beeld dat niet verbindt, maar scheidt. Dat niet uitnodigt, maar verwijt. Niet luistert, maar beschuldigt. Wilders lijkt de kunst van framing meester: wie je positioneert als ‘wij’ en wie als ‘zij’ bepaalt het debat, maar het biedt geen antwoord op vragen over migratie, woningnood of sociale vervreemding.
Afgelopen week viel opnieuw een kabinet. Voor de één een politieke gebeurtenis zoals zovelen, voor de ander het zoveelste bewijs dat het huidige politieke systeem zijn houdbaarheidsdatum ruimschoots is gepasseerd. Wat ons betreft is het vooral een pijnlijk, maar helder signaal: Dè bevestiging dat Nederland toe is aan een systeemupdate. Niet alleen in hoe we omgaan met voedsel, zorg, veiligheid, onderwijs, migratie en wonen, maar vooral in hoe we ons land besturen. Verkiezingen, partijpolitiek en de traditionele parlementaire machtsverdeling zijn lange tijd als de ruggengraat van onze democratie beschouwd. Maar die ruggengraat blijkt inmiddels broos. Veel mensen voelen zich niet vertegenwoordigd, laat staan gehoord. De urgentie wordt niet gevoeld. Het is volgens mij de hoogste tijd om de fundamenten van onze democratie te herzien.