Het doet denken aan het gezegde dat je beter de goede dingen kunt doen dan de dingen goed. Maar de vergelijking gaat bij de vier kabinetten Rutte niet op. Want daar ging een belangrijk deel van de dingen die ze deden ook niet goed.
Een bijstandsmoeder die haar gezin de toekomst in probeert te loodsen, een verzorgende die bereid is een extra dienst te draaien, voorleesmoeders die het onderwijzend personeel ontlasten, kinderen die hun demente ouders ondersteunen, de universitair geschoolde Somaliër die hier schoonmaakwerk doet omdat zijn diploma’s hier niet geldig zijn, de Polen die erbarmelijke huisvesting aangeboden krijgen om hier in de distributiecentra voor onze supermarkten te komen werken … díe verdienen alle waardering voor hun harde werken. Omdat hard werken precies is dat ze moeten doen.
Maar om nu een premier van ons land te roemen omdat hij altijd zo hard gewerkt heeft… dat is eigenlijk zeggen dat hij er niks van gebakken heeft. Want anders had je hem wel geroemd om datgene wat hij bereikt heeft. Toch?
Acht kabinetten Balkenende en Rutte…
Kinderen die nu 21 jaar zijn hebben in hun hele leven niet anders meegemaakt dan acht kabinetten Balkenende en Rutte. Balkenende die zich afvroeg waar onze VOC-mentaliteit gebleven was, Rutte die zich er voorstond dat hij geen visie had. Het is niet gek dat onder deze kabinetten de populistische partijen hoogtij vieren, want de politiek heeft het populisme zelf aangewakkerd. Twee kanten op. De kwade kant op, van leiders die het volk (populus) een worst voorhouden dat je het voor ze opneemt maar alleen maar uit bent op macht. De oorspronkelijk bedoelde kant op, dat je als volk je plek in de samenleving terug wil. Dat isme van de populus zie je aan trekkers op de weg, gele hesjes en radeloze actievoeders die we wappie zijn gaan noemen.
We moesten het samen oplossen, zei de koning in zijn eerste troonrede in 2013. Maar hij zei dat meer omdat de verzorgingsstaat naar zijn mening niet meer houdbaar was: “De klassieke verzorgingsstaat moet plaats maken voor een participatiesamenleving.
Maar wat zei hij daar eigenlijk mee? Wat is eigenlijk het verschil tussen een verzorgingsstaat en een participatiesamenleving? De verzorgingsstaat zorgt voor een staat waar mensen opgevangen worden die het anders niet meer redden, zorgt voor goed openbaar vervoer, kinderopvang voor als beide ouders gaan werken, geen overlast van vliegtuigen en goede gezondheidszorg. Is dat veel anders dan een participatiemaatschappij? Een nuanceverschil is wellicht dat we bij een participatiemaatschappij niet altijd op de overheid moeten rekenen om zaken te regelen. Maar de overheid… dat zijn wij toch met z’n allen samen?
Dat is waar het knelt. In een verzorgingsmaatschappij bepaal je met z’n allen waar je zonder overheid participeert en waar je de overheid vraagt te verzorgen. In een participatiesamenleving spreek je met elkaar af dat onze gezamenlijke overheid terugtreedt. Je sleutelt dan aan het collectiviteitsprincipe, het is minder van ‘een voor allen en allen voor een’. Dat dat leidt tot schuivende panelen hebben we onder deze koning en onder Balkenende en Rutte 1 tot en met 4 gezien.
Het vangnet voor mensen die het even niet meer zelf kunnen redden is compleet uit de samenleving gesloopt. Het onderling vertrouwen is verjaagd en vervangen voor niet meer uitvoerbare regels. De welzijnswerker werd vervangen door een wijkagent. De economische groei, mede dankzij gas uit Groningen, is bijna in zijn geheel in de portemonnee terecht gekomen van de rijksten.
De belastingdienst zegt ook zelf dat ze racistisch is. De rechter heeft dat gezegd van Geert Wilders die minder Marokkanen beloofde en Syriërs en Somaliërs terug wil sturen naar hun thuisland, wat toch overeenkomt met het wegnemen van een soort van beveiliging die ze genieten hier in ons land. Kom daar bij Wilders zelf maar eens om.
Een maatschappelijk inkomen
Verzorgingsstaat, participatiesamenleving… het zijn woorden die een lading gekregen hebben, waardoor ze nog lastig neutraal te gebruiken zijn. Net als de politieke duiding van links en rechts. Geluk Centraal probeert daarom een beetje bij die woorden weg te blijven. We komen er dan iedere keer achter dat je een land ook heel goed zonder die begrippen kunt vormgeven. Wat te denken van iedereen de kans te geven zichzelf te ontwikkelen en kansen te zoeken? ‘De kans geven’ klinkt links, ‘zichzelf ontwikkelen en kansen zoeken’ klinkt rechts. Met een maatschappelijk inkomen doe je beiden. Dat maatschappelijke inkomen is een basisinkomen waardoor iedereen, waar zijn wieg ook staat, de kans geboden wordt kansen te pakken (links). Dat is veel goedkoper dan het huidige oerwoud van op wantrouwen beruste regels die je dan in zijn geheel kunt afschaffen en dus een kleinere overheid krijgt (rechts).
Met een maatschappelijk inkomen stimuleer je vrijwilligerswerk, hetgeen de participatiesamenleving (rechts) ten goede komt, waardoor de samenleving vanzelf in een soort van onderling verzorgen terechtkomt (links). Moet je zien met hoeveel meer plezier mensen mantelzorg gaan doen, voetbaltrainer worden of statushouders verder helpen.
Omdat een maatschappelijk inkomen veel goedkoper is dan het huidige oerwoud van steunpakketten, kun je meteen werk maken van zorg, openbaar vervoer en energie tot nutsvoorziening om te vormen en ze net als nu de basisschool te financieren via een maatschappelijke bijdrage die iedereen betaalt over alles wat hij verdient.
Laten we nu gaan hervormen
Om dat soort grote veranderingen door te voeren, vindt Geluk Centraal, moet politiek Den Haag hervormd worden. Wij stellen een zakenkabinet voor met ministers die niet vanwege een politieke kleur gekozen worden, maar vanwege hun deskundigheid in de richting die de coalitie vindt dat het op moet gaan. Dat je dus een soort van regeerakkoord geeft vanuit de Tweede Kamer en daar een club deskundige ministers mee aan het werk zet. Die krijgen gewoon een klus te klaren zonder politiek gewicht. Als er eentje zijn werk niet goed doet, stuur je hem weg, maar kan het kabinet verder gewoon blijven zitten.
Nu politiek Den Haag aan een grote leegloop is begonnen is het natuurlijk een heel mooi moment die denkrichting eens af te tasten.
