Asielbeleid, wat is dat eigenlijk? Dat je beleid maakt op wie je binnen laat en wie niet en hoe je de binnengelaten mensen vervolgens beoordeelt en dan besluit of ze mogen blijven of niet? Dat je dat als land doet, maar ook als groepje landen (Europa) én dat je met z’n allen ook bedenkt hoe je vluchtende mensen in hun regio in een veilig land kunt opvangen?
Geluk Centraal wil in dat soort discussies niet halverwege insteken, want dat leidt hoe dan ook tot lapmiddelen zonder dat je de kern van de kwestie aanpakt. Je krijgt dan immers discussies over hoelang een procedure mag duren, of iemand die ook al in Duitsland geweest is hier nog een aanvraag in mag dienen, wat we met ‘veilige landers’ doen. Je krijgt ook een rechts en een links standpunt. Rechts dat zegt dat links de sluizen open wil zetten en links zegt dat rechts inhumaan beleid voert. Maar in de kern willen links en rechts wel zo’n beetje hetzelfde: een humaan beleid voor vluchtelingen zonder dat wij er hier echte overlast van ondervinden, waarbij voor de een het humane beleid en voor de ander de overlast wellicht iets meer centraal staat. Maar omdat ‘we’ midden in het vraagstuk proberen oplossingen te vinden verharden juist die tegenstellingen. Dat leidt af van echte oplossingen.
Het fundament
Het fundament onder de discussie van het asielbeleid is dat mensen vluchten. Geluk Centraal wil daarom eerst kijken naar het waarom daarachter.
Kunnen we drie types vluchtelingen onderscheiden?
– mensen die een oorlog ontvluchten;
– mensen die vanwege het klimaat vluchten;
– mensen die vluchten om het beter te krijgen.
De oorlogsvluchtelingen
Die discussie kan gaan via de lijn wie wel, wie niet, waar opvangen en hoe? Maar de discussie moet natuurlijk gaan over de oorlog. De oorlogen op de wereld, daar spelen we als Nederland, maar zeker als Westerse samenleving, vaak een heel grote rol. De tweede Irakoorlog bijvoorbeeld, daar heeft Nederland zich bij ‘the coalition of the willing’ geschaard op basis van pure leugens. Saddam zou massavernietigingswapens ingezet hebben, waardoor de VS het land binnenviel. Die wapens waren er helemaal niet, toen de VS en het VK die leugen al erkend hadden, is in ons land nog in een regeerakkoord gezet dat dat thema niet op tafel mocht komen. In Afghanistan kon je oorlog voeren, je kon het blijkbaar ook níet doen. De oorlog in Syrië geven we materiële steun. Die komt soms terecht bij milities die het stempel terroristisch gekregen hebben, maar ook als dat goed zou zijn gegaan is steun bieden kleur bekennen. En voor wie kiezen we dan? Het lijkt erop dat dat niet per definitie ‘de democratie’ is, maar meer ‘stabiliteit’, desnoods met een dictator aan het bewind. Want hoe je het ook wendt of keert: wij als Westers land voeren geen oorlog om democratieën te redden of te verkrijgen, we willen stabiliteit op strategische punten. Een interventie van Rusland richting Tsjetsjenië laten we lopen, maar Oekraïne ligt anders: letterlijk en figuurlijk. Naast ligging kan het hebben van grondstoffen ook een strategisch belang opleveren.
Zonder hier de discussie over dat strategische belang te voeren, lijkt het ons hoe dan ook een verantwoordelijkheid de gevolgen ervan met open ogen te aanschouwen en er de volle verantwoordelijkheid voor te nemen. Het organiseren van vluchtelingenstromen is dan ineens ook een argument bij het bepalen of iets strategisch belangrijk is.
De klimaatvluchtelingen
In Pakistan zeggen ze het nu hardop: het is de schuld van het westen dat het klimaat verandert en zij hebben er daar nu de overlast van. Meer dan twee keer de bevolking van Nederland is daar nu op de vlucht voor overstromingen, als gevolg van veranderend klimaat. De Pakistani overschrijden hun uitstoot niet, Hun footprint is kleiner dan 1: ze vervuilen minder dan de aarde kan herstellen. Onze footprint is een veelvoud, het klimaat verandert door ons. Of we de problemen van Pakistan maar even op willen lossen, vraagt dat land nu. En of we misschien ook willen stoppen het klimaat te veranderen. Overigens is de klimaatramp in de Gouden Hoorn in Afrika het grootst. Daar sterven miljoenen mensen de hongerdood na achtereenvolgende jaren mislukte oogsten. De Gouden Hoorn: daar waar de mensheid ontstond.
Net als bij de oorlogsvluchtelingen geldt bij klimaatvluchtelingen: wíj veroorzaken het probleem. Daar begint de discussie over opvang.
Mensen die vluchten om het beter te krijgen
De economische vluchtelingen komen uit ‘veilige landen’, “die komen hier alleen maar naar toe om het beter te krijgen. Jongen mannen die alleen op reis gaan, dan weet je het wel…” We hebben toch wel een beetje de indruk dat dat een gelegenheidsargument is zodat je kunt omzeilen te zeggen dat je tegen asielzoekers bent.
Wat zijn precies gelukzoekers? Waar ligt de grens? En wie trekt die grens? Neem de universitair geschoolde Aziaat die Brainport Eindhoven komt versterken. Of de Zuid-Afrikaan die ons tekort aan tandartsen komt oplossen. Zijn Poolse en Roemeense jonge mannen die hier in een week supermarkten herinrichten een probleem? En wat te denken van de seizoenarbeiders in de tuinbouw? Spanjaarden, Turken, Italianen, Marokkanen, in de tweede helft van de vorige eeuw werden ze met open armen ontvangen hier. En we hebben nu toch weer personeelsgebrek?
Zijn Nederlanders die na de Tweede Wereldoorlog naar Canada en Australië emigreerden gelukzoekers? Of droegen ze bij aan de leefbaarheid in de dorpen en staten waar ze landden. En hebben wij Nederlanders eeuwen terug het geluk zoeken eigenlijk niet zo’n beetje uitgevonden?
Om het nog wat ingewikkelder te maken: onder vluchtelingen uit oorlogslanden bevinden zich ook vaak ‘gelukzoekers’. Syriërs bijvoorbeeld die niet hun leven onzeker zijn onder het huidige regime, maar wel de kans grijpen een poging te wagen naar een rijker land te komen. Vanuit een oorlogsland waar je zelf geen gevaar loopt heb je dan best kans op een nieuwe nationaliteit en als dat niet lukt ga je gewoon weer terug. We kennen die discussie ook vanwege Afghanen die wel of niet ons leger daar geholpen had tegen IS. Toen wij daar hals over kop vertrokken, neem je dan de tolk mee, of ook zijn gezin? Het is goed voor te stellen dat de grens die wij trekken anders is dan de grens die zij trekken. Wie het meeste recht heeft op het bepalen van die grens, lijkt ook af te hangen van hoe reëel onze aanwezigheid in dat land was. Dat bleek ineens te kenteren toen Biden besloot te vertrekken, en daarmee eigenlijk aangaf dat we er niks te zoeken hadden.
Daarmee zijn de fundamenten van de bevolkingsstromingen op aarde voor een deel neergezet. Op basis daarvan moet je beleid maken. Wat kun je doen aan de oorzaken:
– waar en waarom zijn betrokken in oorlogen?
– wat is onze rol in het klimaat?
– wat vinden we precies van mensen die geluk zoeken?
En nee, daarmee heb je de problematiek waar we vandaag de dag mee te maken hebben niet opgelost. Maar die problemen zijn voor een belangrijk deel dus door ons zelf veroorzaakt, waarbij we het nog niet eens gehad hebben over het gebrek aan huisvesting, waar ons land de afgelopen tien jaar politiek op gestuurd hebben. Sociale huurwoningen zijn in de verkoop gegaan en er is niet genoeg bijgebouwd. Daarmee verdringen statushouders de autochtone bevolking niet, het is het politieke beleid dat de autochtone bevolking kansloos heeft gemaakt op goede en betaalbare huisvesting.
Een begin van een oplossing
Vluchtelingen én gelukzoekers waren heus liever thuisgebleven! Als dat maar gekund had. Want thuis ben je het gelukkigst. Als we vandaag beginnen met het stoppen van oorlogje spelen en onze bijdrage aan de klimaatverandering omdraaien naar klimaatverbetering, dan zul je zien dat er wereldwijd al heel snel minder gevlucht wordt.
Tot die tijd móeten we opvangen. Ruimhartig. Want voor een belangrijk deel zijn we zelf de aanstichter. Beleid dat de opvang organiseert is nu gebouwd op wantrouwen: je moet terug tenzij. Maar dat beleid faalt, bijvoorbeeld omdat onze wetten die óns via hogere beroepen herkansingen geven als de eerste rechter een uitspraak gedaan heeft, ook gelden voor de asielzoekers: ze kunnen daarom tegen negatieve beslissingen een aantal keren in beroep, waar ze per definitie gebruik van maken omdat ze toch niks te verliezen hebben.
Draai het eens om: ga uit van vertrouwen: vang ze op, begeleid ze bij het vinden van een plek in onze samenleving, laat ze meedoen in het arbeidsproces, geniet van de kennis en de kunde die ze meebrengen. Net als de ‘gelukszoekers’ zullen ook vluchtelingen daar dankbaar gebruik van maken. En omdat we tegelijk werken aan een beter (leef-)klimaat in hun land van afkomst, gaan ze na een tijdje heel graag daar weer naar toe met het geld dat ze hier verdiend hebben en de kennis die ze hier opgedaan hebben, mee te helpen aan de wederopbouw daar.
Maar… willen we eigenlijk wel dat ze weer terug gaan? We hebben ze hier toch ook hard nodig?
