Openbaar Vervoer is zo essentieel in de samenleving dat Geluk Centraal vindt dat iedereen er vrij gebruik van moet kunnen maken. Het stelt iedereen in staat zich te verplaatsen in het hele land en het zal de druk op autogebruik terugdringen. In Luxemburg is dat openbaar vervoer al twee jaar ‘gratis’ en de organisatie erachter is erg enthousiast. Openbaar Vervoer (OV) voor iedereen toegankelijk maken zonder dat je een kaartje hoeft te kopen, is overigens geen ‘gratis’ OV. Want het systeem moet natuurlijk wel betaald worden. Volgens Geluk Centraal kan dat prima uit de Maatschappelijke Bijdrage (die nu nog belasting heet) , die we willen invoeren. Op die manier verschuif je de betaling naar de hele samenleving en geef je iedereen de kans gebruik van het openbaar vervoer te maken.
Luxemburg heeft ‘gratis’ openbaar vervoer ingezet, als tegenwicht tegen het makkelijke gebruik van de auto. Dat gebruik wordt overigens op geen enkele manier tegengewerkt maar door het OV gratis te maken heeft iedere Luxemburger gewoon een goed alternatief. In dat land is dat makkelijker dan in Nederland, want: “99,5 procent van de Luxemburgers woont op loopafstand van een instappunt,” aldus Mara Valent van het Ministère de la Mobilité et des Travaux publics. Kom daar buiten de Randstad maar eens om in Nederland, terwijl toch ruim de helft (10 van de 17 miljoen) Nederlanders daar woont. Daar staat tegenover dat als je het OV via de Maatschappelijke Bijdrage (lees hier het artikel daarover) betaalt, dat er veel meer lijnen in stand gehouden kunnen worden of wellicht zelfs toegevoegd. De economische prikkel van winst maken verdwijnt immers, net als het betalingssysteem en de rompslomp er om heen. En – als extra toegevoegde waarde – als meer mensen via het openbaar vervoer gaan neemt ook de druk op de wegen af en zijn er minder grote infrastructurele werken nodig (terwijl verkeer dat de weg op moet, zoals transport, juist meer de ruimte krijgt).
Geïnteresseerd in Nederlands Fietsnetwerk
“De resultaten in Luxemburg zijn nog niet wetenschappelijk te onderbouwen, ” vertelt Mara Valent ons, omdat het nieuwe regime werd ingevoerd precies een dag voor het eerste coronageval in Luxemburg ontdekt werd. Sindsdien is er veel en van alles gebeurd, maar “als we de cijfers van gebruik en de toename ervan de laatste maanden vergelijken met hoe dat in andere landen gaat, dan hebben we een sterkere stijging van het Openbaar Vervoer dan elders.” Valent vertelt dat Luxemburg de laatste jaren meer geïnvesteerd heeft in OV en juist minder in infrastructuur voor de auto. “Er is vanuit Luxemburg ook veel interesse in het fietsnetwerk van Nederland”, omdat dat ook een manier is om de auto minder als heilige koe te zien. Andersom is er bij haar departement “voor zover ik weet, nog geen interesse vanuit Nederland geweest in ons project.”
Nog meer voordelen
Geluk Centraal denkt dat invoeren van het Luxemburgs model nog meer voordelen biedt. Denk bijvoorbeeld maar aan de kostenbesparing bij de versimpeling van het betaalsysteem. Door het hele openbaar vervoer te betalen uit één bron (de Maatschappelijke Bijdrage) bespaar je alleen al doordat je het beschikbare geld niet meer hoeft te verdelen over alle partijen in de markt. Ook kun je het – in de praktijk – geldverslindende aanbestedingstraject overboord gooien. Die aanbestedingen in het OV zorgen er nu onder andere voor dat bijvoorbeeld de buschauffeurs en machinisten steeds weer voor een andere ‘baas’ moeten werken. En zo steeds weer bij nul beginnen met het opbouwen van hun sociale rechten. Ten slot denken we dat het monitoren van hoe het gaat met het OV ook veel eenvoudiger is. Doordat alles in één hand is, kun je namelijk veel makkelijker aan de – juiste – knoppen draaien om bij te sturen.
[de tekst gaat verder onder de foto]
IJkpunten voor invoeren ‘Luxemburgs model’
Als we als Geluk Centraal alles op een rij zetten komen we tot een aantal ijkpunten die invoeren van ‘gratis’ OV onderschrijven of waar we rekening mee moeten houden:
– Wat de samenleving eerder gezamenlijk kwijt was aan kaartverkoop, wordt nu via de reguliere belastingen geïnd. Een heel normaal model voor veel zaken die vanuit de overheid ten behoeve van de hele samenleving regelt. En op deze manier betalen mensen zonder auto nu ook mee voor wegen-infrastructuur.
– Mensen met een lager inkomen die al openbaar vervoer gebruikten houden nu meer geld over.
– Mensen met een lager inkomen die openbaar vervoer niet konden betalen, hebben nu wel die gelegenheid. Dat haalt ze eventueel zelf uit een sociaal isolement.
– Het Openbaar Vervoer zal de komende drie jaar met twintig procent stijgen, daar moet je dus minimaal de faciliteiten op inrichten. (Ter illustratie: dit jaar al zal het netwerk van openbaar vervoer in Luxemburg het meest fijnmazig zijn.)
– Door meer mensen in het OV, krijg je minder mensen met een auto op de weg. Dat komt het klimaat zeer ten goede.
– Door beter OV zullen minder mensen de keus maken om een auto te bezitten, waardoor je ook bij de inrichting van je infrastructuur/ruimtegebruik in steden en dorpen besparingen kan doorvoeren.
– De voertuigen die in het OV worden gebruikt, worden zo ingericht dat ‘werken onderweg’ makkelijker wordt.
– Gratis OV is gratis OV. Toeristen en andere bezoekers van ons land kunnen hier dan ook gewoon gebruik van maken.
Ten Slotte
De manier waarop Mara Valent en het landsbestuur in Luxemburg tegen het Openbaar Vervoer aankijken is voor Geluk Centraal een inspiratie om te pleiten om datzelfde model ook zo snel mogelijk in Nederland in te voeren. Minder auto’s op de wegen en meer OV-lijnen in de stad én zeker op het platteland komt de hele samenleving ten goede. Daarnaast wil Geluk Centraal het wagenpark in Nederland zo spoedig mogelijk omzetten naar elektrisch, waterstof of andere duurzame energie om daarmee uitstoot en fossiele brandstoffen uit te bannen. Maar voordat je dat kunt realiseren moet er eerst een goed alternatief zijn. Niet iedereen kan zich immers direct een elektrische auto permitteren en een volwassen tweedehandsmarkt kost tijd. Net als het realiseren van een goede infrastructuur voor die nieuwe energiebronnen. Daar willen we niet op wachten. Het stimuleren van schone en betaalbare deelauto’s en ‘gratis’ OV is dan een must om deze transitie – wat Geluk Centraal betreft – versneld door te kunnen voeren.
We willen als Geluk Centraal met onze artikelen mensen inspireren om zo snel mogelijk te komen tot die update van Nederland. Heb jij ook voorbeelden of verhalen waarmee je onze volgers en ons kan inspireren, deel je verhaal dan op info@gelukcentraal.nl
