Trickle-down economics, ofwel naarbenedendruipeconomie, noemen we dat beleid. Het idee dat, als je de rijksten maar rijker maakt, dat leidt tot meer economische groei waar uiteindelijk iedereen van profiteert, waardoor de ongelijkheid weer afneemt. Dus: hoe meer water de top krijgt, hoe beter de hele plant gaat bloeien.
In 1955 werd dit empirisch onderzocht door Simon Kuznets en hij kwam met een (Kuznets-)curve: eerst neemt de ongelijkheid toe, en als een land rijker wordt weer af. Maar, zo gaf hij in datzelfde artikel toe, dat was 5% empirische observatie en 95% speculatie.
Zijn studie deed hij op een moment waarop de ongelijkheid in rijke landen historisch laag was en waar ook belastingen op arbeid enorm hoog waren. Het toptarief in VK en VS was boven de 90%. Het waren de trentes glorieuses in Frankrijk, het Wirtschaftswunder in Duitsland, de wederopbouw in Nederland. Dus was het verleidelijk de conclusie te trekken dat rijkere landen gelijker werden. Na de jaren 70 ging dit echter radicaal de andere kant op: de inkomensongelijkheid nam in veel rijke landen toe. Dit kwam door lagere belastingen, deregulering en veranderingen in de structuur van de economie, zoals winner-takes-all bedrijven. Niks geen trickle-down. De bomen groeiden boven wel steeds hoger, de rest van de economie kwam steeds meer in de schaduw en verdorde. Inmiddels is duidelijk dat rijken rijker maken geen effect heeft op economische groei en dat in de VS in de laatste veertig jaar $50 biljoen is herverdeeld van de 90% laagstbetaalden naar 1% rijksten.
Er zit een grens aan nuttige ongelijkheid. Gelukkig heeft Liz Truss dit, na wat zachte aandrang van kiezers en markten, op tijd ingezien. Maar het is een bewijs dat economisch onderzoek en theorieën vaak misbruikt worden voor politieke doeleinden.
Economisch onderzoek en theorie worden vaak misbruikt voor politieke doeleinden
Wat dacht u van bezuinigen tijdens recessies zoals tijdens de eurocrisis of duurzaamheidseffecten ‘externe effecten’ noemen? De enige remedie daartegen is gezond (economen-)verstand, het doorzien van de samenhang tussen ideologie en instrument en een flinke dosis historische kennis. Want ik heb geen enkele illusie: het kan altijd erger.
Hans Stegeman is econoom en hoofdstrateeg bij Triodos Investment Management en publiceerde deze column ook in het Financieele Dagblad.
