Ik verbaas me in toenemende mate over hoe we ons laten ringeloren (door alles en iedereen). We accepteren wasmachines die kapot kunnen gaan terwijl ze heus wel te fabriceren zijn op een veel langere levensduur. We pikken het dat supermarkten baggervoedsel verkopen. We laten het ons welgevallen dat medicijnen helemaal niet getest zijn op vrouwen en – een snel groeiend probleem – ook niet op ouderen. Bijna niemand die zich er over verbaast dat ons onderwijs een afstrafsysteem is geworden met oog voor efficiëntie in plaats van voor de beste leeropties.
We vinden het normaal dat commerciële partijen van ons ruilmiddel geld een winstgevend doel gemaakt hebben en dus miljarden verdienen. En we vinden het ook heel logisch dat een aantal mensen op de wereld multimiljardair wordt met social media.
Waarom pikken we dat eigenlijk?
Voor die wasmachine is nu nog moeilijk een alternatief te vinden. Met de fair Phone lukt dat al wel, daar kun je onderdelen van vervangen, dus die wasmachine die een leven lang me gaat komt er ook wel weer. Over gezonder voedsel in de supermarkt ben ik minder optimistisch. Het maakt de hoge heren van Unilever en Friesland Campina niet uit of ze in eten, vastgoed of duurzaamheid doen, als de rendementen maar hoog zijn. En wij, de consument, zijn daar ook onverschillig in. Zelfs als de biomelk goedkoper is, blijven we de gangbare melk kopen waarvoor de koe en haar weiland mishandend is.
Bijna geen ouder die kwaad wordt op het systeem als zoon of dochter blijft zitten en dus een heel leerjaar over moet doen. Hoe gek is dat systeem: vergelijkbaar met als er een auto van de lopende band rolt met een probleem aan één wielophanging, dat je dan weer van voor af aan die auto opnieuw opbouwt. We laten – en dat vind ik nog wel mijn grootste eye opener van het post-corona-tijdperk – ons geld commercieel beheren, vinden het prima als de banken ons daarmee in de boot nemen, en gaan ze vervolgens redden als ze wegens een door hen zelf veroorzaakte crisis failliet dreigen te gaan.
Social media
Social media zijn een verhaal apart. Ze slurpen het advertentiegeld uit de lokale en landelijke media en hollen daarmee de journalistiek uit, terwijl ze ons er een haatzaaiend fenomeen voor terug geven. Zuckerberg en Musk lachen zich slap. Ze zijn hard op weg de echte wereldleiders te worden. Hun platforms waren – naar het schijnt – verantwoordelijk voor de Brexit en voor Trump (een soort van witte Talibanleider) aan de macht.
Internet maakte van iedereen een zender. Maar als je technisch kunt zenden, betekent dat nog niet dat je ook verantwoord inhoudelijk kunt zenden. Journalistiek blijkt dan toch echt een vak te zijn. En bij gebrek aan een officiële beroepsgroep met een stevig setjes aan gedragsregels blijkt dan zelfs ín de journalistiek dat er een heleboel vakbroeders zijn met slappe knieën: dat bereik (omzet) belangrijker is dan kwaliteit. Zelfs het ANP werd handelswaar voor John de Mol. Wat een devaluatie in de berichtgeving hebben we meegemaakt. Het gaat bijna nooit meer om de inhoud. De grootste talkshow van Nederland is Vandaag Inside waar Mark Rutte reclamezendtijd pakt. En de NPO zendt First Dates uit.
Dus zoeken we allemaal ons heil op social media. Er is wel een grens: TikTok is Chinees, dus dat kun je in de ban doen omdat we van China onze gezamenlijke vijand gemaakt hebben. Maar Facebook en Twitter zijn uit onze eigen Westerse wereld, die kun je niet zo maar verbieden, al helemaal niet in onze neoliberale wereld waar alles moet kunnen.
Maar nu ook politici bedreigd worden, vindt Tweede Kamer voorzitter Vera Bergkamp dat het tijd is voor maatregelen: Twitter moet ingrijpen. Dat had ze – als ze dat echt een goede maatregel vindt – al wel eerder mogen doen. Er zijn namelijk wel meer mensen eens bedreigd geworden. Ikzelf bijvoorbeeld. Wilders zei in een verkiezingsdebat dat hij alle Somaliërs en Syriërs terug wilde sturen, wat ik in een tweet vergeleek met het opheffen van zijn eigen beveiliging. Dat was koren op de molen van de anonieme trollen van Vizier op Links die mij aan de schandpaal nagelden. Tubantia en RTV Oost en daarom ook de NOS deden daar vervolgens nog een schepje bovenop, waarna Wilders twitterde dat ik hem dood wilde. Mijn werkgever Saxion zei publiekelijk dat me dat op een reprimande kwam te staan, maar dat was om het eigen stoepje schoon te vegen, want in werkelijkheid heb ik die nooit gehad.
Nou, dan heb je dus politiebewaking te pakken
Ik heb Twitter en Facebook nog gevraagd bepaalde links te verwijderen. Met name die van Jan Heemskerk, die in zijn columnpje ook mijn vrouw erbij haalde. Maar dat was allemaal niet nodig, zei Facebook.
En toen bedacht ik me, dat het eigenlijk ook een onzinnige gedachte was van mij, om gedragsverandering te vragen van Facebook. Facebook, Twitter, Insta en weet ik wat allemaal niet meer, zijn gewoon commerciële bedrijven. Of ze nu wasmachines, voedsel of meninkjes verkopen, maakt ze niet uit. Als ze er maar mee binnenlopen. En ik kan zelf kiezen of ik er aan mee doe! Doe ik dat wel, dan conformeer ik me aan de spelregels. Net als dat ik – en dat weet bijna niemand – me aan de spelregel conformeer dat ik in beeld gebracht mag worden als ik me in de openbare ruimte begeef, maar ook in bijvoorbeeld een voetbalstadion.
Mijn kinderen leerde ik vroeger dat het niet zoveel zin heeft als pappa een gesprek aangaat met die leerkracht waar ze niet mee overweg konden. Je kunt beter leren hoe je je wapent tegen dat soort docenten, legde ik ze uit, want je gaat in je leven nog heel veel meer mensen tegenkomen waar je niet mee overweg kunt.
Zo is het hier ook. Ik moest Twitter niet veranderen. Ikzelf moest veranderen. En eigenlijk pas ik die strategie best al vaak toe. Ik ga ook niet meer naar de Jumbo omdat ze in hun distributiecentra arbeidsmigranten uitbuiten, Albert Heijn mijd ik omdat hun boeren on the way to planetproof gewoon landbouwgif gebruiken, zelfs om het gras van die reclamepaaltjes dood te spuiten. Ik kan gewoon naar de one stop-biowinkel van de bioboer, waar de bioproducten ook nog eens goedkoper zijn dan in de grote supermarkt.
En zo ben ik dus ook van Twitter gegaan en ben ik zo goed als niet meer actief op Facebook. Waarom doen we dat allemaal niet? Waarom draaien we de social media niet gewoon allemaal de rug toe? Daar wordt het leven alleen maar beter van.
Laten we de publieke omroep heruitvinden
En als de samenleving dan toch de behoefte blijkt te hebben aan een goed communicatiemiddel: laten we de publieke omroep dan ombouwen. Die maakt zijn taak al lang niet meer waar met First Dates, Rail Away en bakken met MAX. Als we daarvoor in de plaats een goed platform neerzetten waar we grote en kleine thema’s van alle kanten belichten met het vizier op ‘en wat nu?’, waarbij de samenleving mee mag denken in de thema’s, dan zijn we er toch?
