‘Milieuclub stopt via rechter bouwplannen van veertien Gelderse boeren’, ‘Rechter wil dat de overheid zich aan klimaatdoelen houdt’ en ‘De overheid moet het klimaat weer van de rechter terugpakken’.
Nieuwskoppen die suggereren dat de rechter het gedaan heeft. Dat leidt af van de werkelijkheid waarin de rechter alleen maar de wet volgt die democratisch tot stand is gekomen.
De eerste twee koppen komen uit het nieuws. Een gele kaart voor de journalist die hem maakte. Maar journalistiek is een vrij beroep en winst maken een verplichting. Dan krijg je dat.
Die derde kop, dat de overheid het klimaat van de rechter terug moet pakken, is opvallend genoeg een kop boven een artikel op klimaatakkoord.nl, een site waar namens de overheid de voortgang werd bij gehouden van het nationaal Klimaat Platform (inmiddels overgegaan in nationaalklimaatplatform.nl).
Het klimaatplatform legt de kop zelf uit: “Als het Nederlandse kabinet in de nabije toekomst rechtszaken over het klimaatbeleid tegen overheid of bedrijven wil voorkomen, zal het twee dingen moeten doen: strenger beleid formuleren, en daarin ook resultaten boeken.”
Strenger beleid formuleren (‘beleid strenger formuleren’ wordt vermoedelijk bedoeld, waarbij ‘strenger’ voor ‘duidelijker’ staat): Het platform zegt daar eigenlijk dat de wet onduidelijk is, dat de rechter dus speelruimte heeft die wet handen en voeten te geven. Jurisprudentie heet dat. Als je beleid duidelijker formuleert, hoeft er geen rechter aan te pas te komen voor die helderheid;
Resultaten boeken’: Daar staat niets meer en niets minder dat je ook moet doen wat je zegt, wat je zelfs in wetten hebt laten vastleggen: resultaten boeken!
Daar wringt de schoen: als je geen resultaten boekt, terwijl je dat wel hebt vastgelegd in de wet (geen linkse hobby, allemaal gedaan onder Rutte), dan krijg je te maken met de rechter, omdat je de wet overtreedt.
Het is niet zo dat een milieuclub bouwplannen stopt of de rechter vraagt dat te doen.
Het is niet zo dat de rechter vraagt aan de overheid zich aan klimaatdoelen te houden.
De rechter is in deze niet meer dan een uitvoeringsorgaan dat er voor zorgt dat de wet nageleefd wordt. De rechter is een uitvoeringsorgaan van een middel dat we bedachten voor het grotere doel: de democratie.
Doel = democratie, Middel = de wet
Die democratie, daar gaan we voor naar de stembus, om met ons allen 150 mensen naar voren te schuiven die ons vertegenwoordigen. Die Tweede Kamer maakt als wetgever wetten om het allemaal een beetje soepel te laten verlopen in onze democratie.
De rechter is een onafhankelijk instituut tussen die wetgevende macht en de samenleving. Vrouwe Justitia heeft niet voor niets een blinddoek om!
De Trias Politica is de basis van een democratie. Wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht moeten onafhankelijk van elkaar opereren. Wetgevers zijn die 150 mensen die we kiezen in de Tweede Kamer. Uitvoerders zijn de ministers: die voeren dus alleen maar uit wat de Tweede Kamer wil, een minister die dat weigert moet je gelijk wegsturen!
Die wetgevers en uitvoerders moeten zich niet met de rechterlijke macht bemoeien, anders dan er voor te zorgen dat de benoeming van rechters goed geregeld is en dat rechters hun werk in alle wijsheid kunnen doen. In de VS en recent ook in Israël wordt aan die rechterlijke macht getornd, feitelijk heb je daar dan geen democratie meer.
Hier in Nederland staat die democratie nog recht overeind, ook al hoor je heel geregeld politieke geluiden dat de rechter te veel macht heeft. En heus niet alleen bij de extreem rechtse partijen die het helemaal niet om de democratie te doen is, die wel akkoord gaan met een beetje minder inspraak van hen die ze niet zint, die wel blij zijn met een beetje minder recht op demonstratie, die vrijheid van meningsuiting eisen en het anderen afnemen.
Democratie en journalistiek gaan hand in hand. Als het de journalistiek goed gaat, gaat het de democratie goed. Want de controle op de macht is dan goed geregeld. Andersom klopt ook: als de democratie niet zo lekker loopt is het de journalistiek die het eerst het lootje legt.
Een staatsgreep lukt het best als je baas bent over het vliegveld en over de tv-studio. Maar andersom dan dat de politiek de journalistiek gijzelt, kun je ook een journalistieke staat van zijn aantreffen die niet meer zo bezig is met het controleren van de macht.
Zo is de toeslagenaffaire begonnen door sensationele journalistiek. RTL en KRO hadden de Bulgarenfraude ontdekt waarna journalisten en daarna politici over elkaar heen buitelden op weg naar een strenger regime, waar de Belastingdienst inmiddels van erkend heeft dat die racistisch was.
Ons land heeft een publieke omroep met een babbelbox als talkshow die in de zomer met vakantie gaat, op radio doen ze aan een nieuwsquiz en zadelen ons op met rubrieken waarin ze het belangrijkste nieuws van anderen samenvatten: een samenvatting van een samenvatting. Dan hoor je ineens dat er een niet giftige slang paniek zaaide op een cricketveld…
De eerste zin van dit artikel laat zien dat de macht niet gecontroleerd wordt. De provincie Gelderland gaf een boer vergunning uit te breiden. De toename van stikstof werd daarbij gedekt door een nieuwe stalvloer. Maar de Raad van State had al lang gezegd dat de stikstof-belofte van zo’n vloer voor geen meter klopt. De provincie Gelderland had daarom nooit een vergunning mogen afgeven en overtrad dus de wet.
Je kunt dan als journalist op zoek naar de verantwoordelijk ambtenaar en hem vragen waarom hij de wet overtreedt. Zou je geen zaak moeten beginnen tegen de vergunningverlener? Heeft de politiek in Gelderland haar ambtenaren wel onder controle? Is daar ‘de vierde macht’ de baas?
Maar wat doet De Gelderlander (waar de kop vandaan komt)? Die noemt MOB en Johan Vollenbroek als de aanjagers van de rechtszaak.
Vollenbroek zei al eerder dat hij de nieuwe Europese Klimaatwet niet interessant vond, de huidige wetgeving biedt al mogelijkheden zat om de ene na de andere vergunning ongegrond te laten verklaren. Waar is dan in hemelsnaam de journalistiek? Moet die de macht niet controleren? Dat kan hè! Journalisten hebben zelfs meer vrijheden van rechters dat hebben. Illegaal (afluisteren, verborgen camera) verkregen bewijsmateriaal mag journalistiek gebruikt worden. Een rechter kan daar niks mee.
Ik stel voor de eerste twee koppen aan het begin van dit verhaal te veranderen:
- ‘Provincie Gelderland overtreedt de wet en geeft doodleuk vergunningen aan boeren’
- ‘De overheid overtreedt haar eigen klimaatwetten, welke straf staat daar op?’
Bij zo’n journalistiek is de democratie het best gebaat.
