We kiezen volksvertegenwoordigers voor de gemeenteraad, provinciale staten en de Tweede Kamer. Via de provinciale verkiezingen heeft de Tweede Kamer nog een back-up in de vorm van de Eerste Kamer. De ruim 17 miljoen Nederlanders worden op landelijk niveau zo vertegenwoordigd door 150 Tweede Kamerleden en 75 senatoren. Die 225 volksvertegenwoordigers hebben zich verenigd in politieke partijen maar worden daarmee alle Nederlanders wel écht vertegenwoordigd? Steeds vaker hoor je als antwoord: Nee! Geluk Centraal denkt dat de ‘Derde Kamer’ de oplossing is.
Een cameraploeg van de regionale omroep ging kort voor de provinciale verkiezingen eens op pad of mensen in de straat wisten wat een Gedeputeerde was. “Iemand die net uit de gevangenis is?” was één van de antwoorden. Probeer ook maar eens op een verjaardag of mensen het antwoord weten. Een Gedeputeerde is op provinciaal niveau wat een wethouder bij een gemeente of een minister op landsniveau doet. Maar wat doen ze precies? Je zou de kost niet moet geven aan degenen die daar geen notie van hebben. Als je de vraag stelt om meer dan drie of vier gemeenteraadsleden – of Tweede Kamerleden – te noemen geldt hetzelfde, men blijft het antwoord schuldig. Dat er een kloof is tussen ‘de politiek’ en de samenleving lijkt daarmee wel duidelijk.
Voeg de Derde Kamer toe aan het landsbestuur
Hoog tijd dus om de volksvertegenwoordiging anders in te richten. Zoals we al eerder schreven is Geluk Centraal groot voorstander van burgerberaden. Dat zijn zorgvuldig samengestelde beraden die dusdanig georganiseerd worden dat:
- de onderwerpen waar ze het over gaan hebben vanuit de samenleving komen
- de deskundigheid die ze binnenhalen door hen zelf georganiseerd is
- de adviezen die ze geven via bijvoorbeeld een referendum gewogen worden.
Laat zo’n burgerberaad eerst eens aan de slag gaan met thema’s die niet vandaag of morgen al gesloten moeten worden. Dat kan op heel grote thema’s (denk aan het klimaat), maar ook in kleinere of in deelthema’s (denk aan de leeftijd waarop we selecteren naar welk vervolgonderwijs een leerling gaat). Als dat systeem perfect werkt, zou je feitelijk de gemeenteraad, Provinciale Staten en de Tweede Kamer kunnen vervangen door één of meerdere Burgerberaden. Die gezamenlijke Burgerberaden noemen we dan ‘de Derde Kamer’. De leden van de Derde Kamer worden niet gekozen – zoals bij de Eerste en Tweede Kamer – maar geloot.
[tekst gaat na de foto verder]
Ontbreken politieke agenda zorgt voor betere besluiten
Volgens bijvoorbeeld Rovers en Van Reybrouck (zie verderop in dit artikel) is de organisatie van zo’n Derde Kamer goed te organiseren. Dat moet dan wel tot in detail om te zorgen dat alle lagen van de samenleving meedenken en te voorkomen dat lobbyclubs de lakens uitdelen. Je zult zien dat dergelijke Burgerberaden met heel goede en weloverwogen standpunten komen, dúrven komen vooral. Ze hebben immers geen belang bij politiek gewin, maar alleen maar belang bij goede besluitvorming. Klein voorbeeld: de discussie over 100 km per uur wordt voortdurend gedwarsboomd door onderbuikgevoelens, net als de hypotheekrenteaftrek. Harder rijden levert meer doden op, dat belastingvoordeel drijft huizenprijzen op.
De Derde Kamer – die voor het eerst genoemd wordt in de boeken van Eva Rovers – gaat daarmee bewijzen dat gelote burgers – die dus geen belang hebben herkozen te willen worden – veel beter werken dan gekozen vertegenwoordigers van het volk. Ook wij denken dat er – zoals dat overigens het grootste deel van het bestaan van de democratie het geval is geweest – betere politiek bedreven wordt door gelote burgers.
Wel verkiezingen maar dan van bestuurders
Dat wat ze besluiten moet wél uitgevoerd worden. Door bestuurders, zoals nu wethouders, gedeputeerden en ministers, door dienaren van de Burgerberaden. En juist die mensen zou je – volgens onder andere Geluk Centraal – juist wél kunnen kiezen. Niet met verkiezingen eens in de vier jaar, maar per bestuurder die bijvoorbeeld eens in de twee jaar verantwoording af moet leggen en dan herkozen kan worden.
Aan de hand van boeken van Eva Rovers en David van Reybrouck, beschreven we in het artikel over Burgerberaden al dat dat het huidige politieke systeem veel zwakke kanten vertoont.
- Politici worden iedere vier jaar ge- of herkozen, wat nadrukkelijk invloed kan hebben op hun besluitvorming. Bijvoorbeeld omdat een populair besluit voor de korte termijn beter scoort dan impopulair lange termijn denken. Infrastructuur komt daardoor geregeld in het geding, klimaat is door alle kabinetten Rutte uit het oog verloren.
- Het dualisme tussen Tweede Kamer en de ministers is vaak zoek, omdat ministers veel te direct gekoppeld blijven aan hun politieke partij in de Tweede Kamer.
- Het politiek maken van de ministers zie je ook terug bij de rol van de Eerste Kamer. Die gaat veel verder dan procedureel kijken naar wetgeving. Wat de Tweede Kamer besluit kan door de Eerste Kamer zo maar weggestemd worden omdat daar de politieke bezetting anders kan zijn. Kwalijk dat de technische rol van toetsen van de wetgeving steeds vaker niet zuiver uitgevoerd wordt, vooral ook omdat die Eerste Kamer zogenaamd ‘getrapt’ wordt gekozen door de leden van Provinciale Staten. Daar zit maar weinig invloed van de samenleving tussen.
- Ministers – en Gedeputeerden – hebben veel meer invloed dan de manier waarop ze hun positie verwerven legitimeert: ze worden door de gekozen volksvertegenwoordigers aangewezen. ‘Het volk’ heeft ze maar te accepteren. Partijpolitieke belangen lijken bij de benoemingen een veel grotere rol te spelen dan de kwaliteiten van de benoemde bestuurders.
Dienaar van de samenleving
Als je kijkt wat minister betekent, en waar het woord gedeputeerde vandaan komt, is de machtspositie die ze nu innemen misplaatst. Een minister is een persoon die deelneemt aan de regering van een land en tevens politiek verantwoordelijk is voor een beleidsterrein van dat land. Het woord minister is overgenomen uit het Latijn, waarin het dienaar betekende. Oorspronkelijk werd het zelfs vooral gebruikt om huisdienaren aan te duiden. De minister zou dus het Huis van de Democratie (de Eerste en Tweede Kamer) moeten dienen en daarmee de samenleving. De oorspronkelijke betekenis van Gedeputeerde is plaatsvervanger. Hij/zij vervangt dus slechts in uitvoering de vertegenwoordigers van de samenleving, maar dan van een provincie. Door het instellen van de Derde Kamer met gelote Burgerberaadsleden en het rechtstreeks verkiezen van de bestuurders worden de machtsposities hersteld en krijgen de stemgerechtigden veel meer en directer invloed op het landsbestuur. De overheden worden zo gedwongen om weer een dienende rol aan te nemen.
Ten slotte
Het mooie van het instellen van burgerberaden en dus de Derde Kamer is dat er geen wetsverandering voor nodig is. Ook nu al zie je in het land her en der burgerberaden of vergelijkbare initiatieven ontstaan. Organiseer jij of ken je initiatieven die aansluiten bij dit artikel en wil je dat met onze volgers en ons delen, neem dan contact met ons op via info@gelukcentraal.nl
tikfout: Ze hebben immers geen belang hebben