Gelijkheid en vrijheid zijn fundamentele kernwaarden voor een samenleving. Verlies je die uit het oog, breek je die af zoals Rutte dat met al zijn kabinetten doet en deed, dan krijg je vroeg of laat weerstand. Nederland zit midden in die weerstand. Populisme is groter dan ooit, omgekeerd evenredig aan het vertrouwen in de overheid. Tijd voor een radicaal andere koers, vindt Geluk Centraal. In ‘Radicaal Anders’ leggen twaalf activistische vrouwen uit dat de tijd van praten voor wat hen betreft wel voorbij is.
De tijd van praten is voorbij, hoorden we een boer protesteren. En zo is het maar net. Maar dan moet hij wel inzien dat hij in het pak genaaid is door neoliberale vernietigingsstrategie en moet hij daar dus zijn pijlen op richten. De rijksten der aarde maken het leven op aarde steeds moeilijker, terwijl ze er zelf de minste last van hebben, lees je in Radicaal Anders’ waarin Robbert Bodegraven de visie van twaalf vooraanstaande vooruitdenkers optekent die uitleggen hoe we wereldwijd in de crisis zijn gekomen, maar vooral ook hoe we er eer uitkomen.
De Belgisch politiek filosoof Chantal Mouffe bijt het spits af met een interessante uiteenzetting over de denkfout van links. Het neoliberalisme kent alleen waarde toe aan economie. Daaruit is de ecologische crisis ontstaan, hebben ‘we’ vrouwen en migranten laten vallen als een baksteen. Links trok niet ten strijde met ‘gelijkheid en vrijheid’, maar ging mee met het vernietigende neoliberale denken en probeerde feitelijk niet meer dan een eerlijk deel van de taart te krijgen. Dat speelde extreem rechts in de kaart, dat zich ontpopt als het vangnet voor de zwakkeren in de samenleving. Maar niet heus. Mouffe vindt het daarom de hoogste tijd voor extreem links, dat écht opkomt voor de zwakkeren: gelijkheid en vrijheid in plaats van de vrije markt.
Susan Neiman legt uit dat die gelijkheid opgebouwd moet worden vanuit de ecologie: een gezond leven op een gezonde planeet en geen economie die aanzet tot consumptie, waarbij arm en rijk ontstaat. Eigen belang moet plaats maken voor het maatschappelijk belang, en dan moeten we als eerste alle pijlers op het klimaat zetten.
Ingrid Robeyns vindt dat we daarom de allerrijksten van de aarde als eerste moeten aanpakken. Een paar rijksten hebben net zo veel als de armste helft van de wereld, het zijn de grootste vervuilers en juist zij hebben er het minste last van. We moeten de barricaden op, vindt Robeyns, want met alleen idealisme kom je er niet.
Mariana Mazzucato: “Als academicus heb ik de plicht de wereld beter te maken op gebied van ongelijkheid en klimaat. De overheid moet de regie pakken met groene thema’s, dan volgen bedrijven vanzelf.” Een ondernemende overheid is van alle dag. Internet, gps, grote medische vooruitgang, we hadden het niet gehad zonder durfkapitaal van de overheid. Dan mag je nu ook wel wat terug eisen van Apple en Pfizer.
Mazzucato bepleit alleen nog maar meer groei die 100 % groen is. Alleen dan krijgen bedrijven overheidssteun.
Ann Pettifor vindt dat de overheid daarbij het financiële stelsel terug moet pakken. The godmother van de Amerikaanse New Green Deal ziet dat de markt verantwoordelijk is voor zowel de kredietcrisis van 2008 als de klimaatcrisis, met hun investeringen in fossiel en consumptie. In plaats van een muur tegen migranten, corona en handel van buiten, zou de overheid een muur moeten bouwen tegen vrij verkeer van geld. Het geldstelsel ís van de overheid, daar moet je anderen geen spelletje mee laten spelen.
Stephanie Kelton gaat met de Modern Monetary Theory (MMT) nog een stapje verder: de overheid die baas is over het geld, kan onbeperkt de geldpers aanzetten. Op die manier is er altijd geld voor de thema’s die moeten, zoals nu het klimaat. Met de corona-investeringen is volgens Kelton al gebleken dat die onbeperkte geldbeschikking sneller werkt dan de bezuinigingen na 2008.
En dat we maar weten dat er haast geboden is om het klimaat aan te pakken. Alessandra Korap uit Brazilië, Elizabeth Wathuti uit Afrika en Tasneem Essop uit Zuid Afrika zijn strijdbare activisten. De natuur geeft leven, stop haar te vermoorden! Klimaatonrechtvaardigheid is dat de grootste vervuilers er de minste last van hebben. En Apartheid is uiteindelijk ook omgebogen. Ofwel: we moeten van onderop activistisch zijn, dan gaan we nog heel veel voor elkaar krijgen, wat de politiek nu laat liggen. Wat te denken van een wereldwijde grondwet waar mensenrechten en milieu beschermd worden? Joyeeta Gupta is voor. Anders gaan de rijken er met de buit vandoor. Dat zie je aan corona, de aanpak was alleen voor rijken. Grote bedrijven strijken de winst op en laten de samenleving met de problemen zitten.
Heleen de Coninck: Als het moet kan het! Covid laat zien dat we snel kunnen veranderen, zelfs vrijheidsberoving was mogelijk: waarom nemen we rondom het klimaat niet wat meer draconische maatregelen?
