De Nederlander bestaat niet zei Maxima ooit al. En datzelfde geldt ook voor ‘de agrariër’. Volg je de media dan zou je haast denken dat alle Nederlandse agrariërs lid zijn van clubs als Farmers Defence Force. Maar niets is minder waar natuurlijk. Ook – of misschien wel juist – in deze bedrijfstak zijn er veel ondernemers te vinden die, vaak al jaren, roepen dat het anders moet. Eén van hen is Jan Overesch uit Sallland. We laten hem hieronder aan het woord.
“Ik sta er versteld van hoe boeren reageren op de stikstofmaatregelen. Hoe ze aan de leiband van de zogenaamde erfbetreders gekke -en voor mij onverwachte – reacties tonen. We hadden zondag een Open Dag, de belangstelling was geweldig. Maar alleen vanuit de consumenten, we hebben maar een paar boeren mogen ontmoeten.”
Jan vervolgt zijn verhaal met een stelling over de in zijn ogen broodnodige transitie naar een duurzame bedrijfsvoering. “De transitie naar duurzaam zal moeten starten bij de jeugd. Het begint al in het onderwijs. Op middelbare en hogere landbouwscholen is nog steeds het motto: Veel produceren voor weinig! Op Mbo’s kun je zelfs een ‘gifspuit-diploma’ halen.
Ook op de Wageningen University and Research oftewel de WUR (dé landbouwuniversiteit van Nederland met wereldwijde invloed, red.) geldt hetzelfde. Ze leren je er alles over intensief boeren maar niets over boeren in harmonie met de natuur. Het bedrijfsleven heeft een hele grote vinger in de pap bij al deze onderwijsinstellingen.
De overheid
Naast deze onvolkomenheden in het agrarisch onderwijs tot op het hoogste niveau ziet Jan Overesch nog een enorm probleem. “Het grootste manco zit volgens mij echter in de overheid. Al veertig jaar laten de politieke partijen het uit de hand lopen. Al die tijd schuiven zij de boel voor zich uit, bewust of onbewust. De belangen van de erfbetreders (veevoederbedrijven, zuivelfabrieken, stalinrichters, veeartsen, slachterijen, supermarkten, de Rabobank voorop) zijn vergroeid met de politiek en dat krijg je er schijnbaar niet zomaar uit.
Afgelopen vrijdag kregen we nog een brutale mail van veevoederfabrikant ForFarmers waarin zij boeren zonder schaamte oproepen tot deelnemen aan het protest tegen het stikstofbeleid. Zo als het nu gaat is de wil er niet om het anders te gaan doen.”
Ook de media krijgen er van langs van de bevlogen ondernemer uit Salland: “De media spelen ook een kwalijke rol. Zij zouden veel beter en vaker een ander geluid kunnen laten horen. De huidige landbouwmedia zijn de spreekbuis van de gif- en kunstmestindustrie. Hun adverteerders promoten een intensieve manier van boeren, daar wordt immers het grote geld mee verdiend.
Kranten doen vooral aan sensatieverslaggeving met als resultaat nog grovere protesten. Maar de stikstofproblemen, de CO2-problemen, de klimaatverandering, dat zijn allemaal calamiteiten. En zo zouden ze ook onder de aandacht gebracht moeten worden.”
De macht van de supermarkten en de LTO
Ook aan het einde van de voedselketen ziet Overesch van alles misgaan of mis zijn: “De consument weet niet beter dan dat goedkoop de beste keus is. Supermarkten onderscheiden zich niet in kwaliteit maar in kwantiteit, laten ze daar eens verandering in aanbrengen. Te beginnen met het in de prijs doorberekenen van de schade die de zogenaamde ‘kiloknallers’ veroorzaken. Dan wordt die kiloknaller ineens heel duur! Overigens betalen we die schade nu ook al. Niet in de prijs van het vlees in de supermarkt, maar collectief achteraf via bijvoorbeeld de stikstofmaatregelen.
De macht van supermarkten moet sowieso weg. Ze zijn het eindpunt van de voedseldistributie en werken volgens het verdeel- en heersmodel. De supermarkten bepalen de prijzen en strijken miljardenwinst op. Er zijn vijfentwintig supermarktmerken, maar tegelijkertijd maar zes inkoopbureaus. Die bureaus bepalen wat de 60.000 boeren voor hun product krijgen. De boer heeft niks te kiezen op die manier en kan al helemaal niet naar de hoogste bieder.” “Geef de boer recht op een fatsoenlijke boterham!” stelt de Sallander. En volgens hem lukt dat in het huidige systeem waarbij de supermarkten een allesbepalende rol spelen zeker niet. “Het probleem oplossen kan niet door degenen die het veroorzaakt hebben, dat zien we al veertig jaar. Een nieuwe club moet dat aansturen. Laten we beginnen met de LTO op te heffen. Of laat in elk geval de overheid er voor zorgen dat de verstrengelde belangen worden opgeheven.”
Nog meer
Tot slot geeft Overesch nog een aantal losse tips om de voedselketen weer gezond te krijgen:
- We moeten de export stoppen van alle op intensieve manier geproduceerd voedsel. Dan stopt die intensieve manier van boeren voor de rest van de wereld vanzelf. Nu importeren we voer, exporteren we het product als vlees en zuivel. En wij blijven zitten met de mest.
- Biologische boeren moet je niet betrekken bij de generieke korting op stikstof. Zij zijn immers geen onderdeel van het probleem. Die rare gedachtekronkel had de overheid ook al toen het aantal koeien drastisch terug moest vanwege fosfaat perikelen.
- Bouw het gebruik van chemische en natuurlijke gifmiddelen af. Of liever nog schaf het helemaal af. Nu gaat het alleen over stikstof, maar het gifprobleem is minstens zo erg. Loonwerkers weten dat ook. Ze zeggen dat het zonder gevaar is. Maar als een loonwerker de aardappelen spuit, stuurt hij een dag daarvoor een mailtje naar imkers dat zij de bijen die dag beter op kunnen sluiten.
- Het hele beroepsonderwijs voor boeren moet per direct op de schop. Invloed van het bedrijfsleven moet beperkt worden. Yara, Basf, Bayer, Syngenta, enz moeten per direct geen enkele invloed op WUR en hoger landbouwonderwijs meer hebben. Die bedrijven hebben geld voor onderzoek dat ze graag uitgevoerd willen hebben, terwijl er voor onderzoek dat de onderwijsinstellingen zelf willen doen geen geld is.
- Geef natuurlessen op (landbouw)scholen
- Geef natuurinformatie in landbouwbladen als Boerderij, krantjes van Agrio, Nieuwe Oogst, etc.
- Geef voedsel of kooklessen in basis en voortgezet onderwijs
- Schaf de BTW af op biologisch voedsel
- Oprichten van onafhankelijke Landbouwvoorlichting voor biologische landbouw
- Gratis bedrijfs-scan bij omschakelen boeren bedrijf over de financiële gevolgen voor het bedrijf bij omschakelen naar biologische productie
- Organiseer mediacampagnes over voedsel en promotiecampagnes over biologisch voedsel. De bio-sector is nu klein en arm en kan de promotie zelf niet betalen
- Zorg voor documentaires op tv over de duurzame manier van voedsel produceren en consumeren en over duurzame manieren van wonen en leven
- Schaf subsidie op gifspuit- en kunstmestapparatuur af
- Verhoog de subsidie op mechanische onkruidbewerking sterk
- Stel biologische demo-bedrijven in
- Stimuleer en promoot middels EU-subsidie vergroenen
- En er is vast nog veeeel meer te doen. Laten we er mee beginnen!
