Voormalig ombudsman Alex Brenninkmeijer is overleden. Brenninkmeijer ging de rechtsstaat na aan het hart, van 2005 tot 2014 als Nationale ombudsman, maar ook daarna liet hij onder meer in de media geen kans voorbij gaan te roepen dat Nederland anders bestuurd moet worden.
“De Nederlandse rechtsstaat faalt” zei Brenninkmeijer in diverse afscheidsinterviews toen hij de rol van ombudsman overdroeg. Erger nog: “De Nederlandse rechtsstaat zou zakken voor een stresstest. Andere landen in Europa doen het stuk beter.” Brenninkmeijer benoemde de gevaarlijke tendens dat politici op de stoel van de rechter gaan zitten. Maar je hebt juist die rechter nodig om in het democratische gareel te blijven.
De toeslagenaffaire is een recent voorbeeld, waar nota bene de belastingdienst racistisch bleek. Jaren geleden was daar de ‘bed, bad en brood’-discussie voor uitgeprocedeerde asielzoekers. “Dat is geen politieke keus, hoe je daar mee omgaat wordt bepaald voor het humanitaire recht. Als je daarvan afwijkt is de rechtsstaat in het geding.” Vooral omdat het relatief om weinig mensen ging, vond Brenninkmeijer dat een “smoezelige politieke discussie”. Dat komt naar zijn oordeel ook door de zwakte van de politiek onder de kabinetten van Rutte. Human right watch kritiseert Nederland op het punt van strafrechtspleging. De VN constateert institutioneel racisme…
Brenninkmeijer zag wel een oplossing: de Eerste Kamer opheffen. Die Kamer heeft nu veel te veel de rol van ‘noodrem’ gekregen, repareren wat in de Tweede Kamer anders liep dan de coalitie wilde, terwijl die feitelijk alleen bedoeld is om naar het proces te kijken. Dat zou een Constitutioneel Hof kunnen overnemen. Die zou dan ook aan de bel kunnen trekken als het kabinet niet uitvoert wat de Tweede Kamer haar opdraagt, of als het kabinet geen wettelijk geregelde openbaarheid van bestuur betracht.
Als Brenninkmeijer aan bijvoorbeeld de gesprekstafel van Buitenhof zat, kon hij zijn zorgen met tal van voorbeelden larderen: steeds meer mensen onterecht in hechtenis, dalende opkomst bij verkiezingen, grote problemen bij de politie, IC-beddentekort… “De burger ontmoet bij de overheid vaak kilte, onverschilligheid en verruwing.”
Alex Brenninkmeijer vond een fundamentele systeemverandering onvermijdelijk. Met hem is een groot pleitberzorger voor het gedachtegoed van Geluk Centraal weggevallen. Dat geeft ons extra energie niet te verbazen en te mopperen, maar te doen. Ook ter nagedachtenis aan deze grote Nederlander.
Een nieuw fundament voor rechtsstaat?! Hoe zou het zijn om het begrip “staat”, “recht” en daarmee ook “plicht” volkomen los te laten?
In deze tijd ligt dat om de hoek …
De rijksoverheid heeft namelijk inmiddels zelf bewezen dat zij niet meer voor het volk zorgen. In ieder geval niet “zoals het een goed huisvader betaamt”.
Wat dat betreft wordt het tijd dat wij “kinderen” het huis gaan verlaten en voor onszelf gaan zorgen en … voor elkaar!
Hoe?!
Het basis uitgangspunt is vertrouwen dat er voor iedereen genoeg is.
Trouwens, dat is natuurlijk niet altijd het geval.
Dat laat onder andere het nu volgende bericht zien uit het verleden. Eeuwen geleden grafeerde men in stenen op de bodem van de Elbe:
“Het leven zal bloeien zodra deze steen verdwijnt”;
“Hij die mij ooit zag, huilde. Iedereen die me nu ziet, zal huilen” en
“Als je deze steen weer ziet, zul je huilen”.
Deze boodschappen vervulden twee hoofddoelen: toezicht houden op de verlaging van het rivierpeil en mensen waarschuwen voor de gevolgen van droogte: een slechte oogst en bijgevolg een tekort aan voedsel.
Deze stenen zijn kortgeleden weer boven water gekomen …
Ondanks de diepe ellende die men ongetwijfeld heeft beleeft in het verleden, heeft de geschiedenis gelukkig tegelijkertijd bewezen dat men het heeft overleeft en nog steeds leeft.
De moeder van alle angsten is de angst om tekort te komen en het is belangrijk om deze angst serieus te nemen. Maar dan alleen wanneer de mens wordt geconfronteerd met tegenslagen die zijn veroorzaakt door de rest van de natuur. Niet door de destructieve kant van de menselijke natuur, die misbruik maakt van angst deze voedt. Mensen die dat doen, die doen dit alleen om daar zelf beter van te worden, soms bewust, soms onbewust en doorgaans zeer bekwaam.
Echter, wanneer elk individu het voor elkaar krijgt om zich niet te laten leiden door het lijden aan angst, dan kunnen wij elkaar vertrouwen. We kunnen daarmee dan ook vertrouwen op de constructieve kant van de menselijke natuur: goed zorgen voor jezelf, voor anderen en de rest van de natuur. Dan zijn we in staat om telkens weer gezamenlijk een weg te vinden wanneer de rest van de natuur zich (tijdelijk) tegen ons keert.
Dat wordt wel tijd, want de rest van de natuur zal zich onherroepelijk permanent tegen ons keren. Laten wij ervoor zorgen dat dit pas gebeurt wanneer onze zon een rode reus is geworden. Dat betekent namelijk dat de levensloop van onze zon, inclusief ons planetenstelsel, van nature ten einde raakt.