Het is goed om te blijven dromen van een betere wereld. Maar dromen kunnen ook verlammend werken. Want de wereld is niet ideaal. Wie vrede wil in de hele wereld, roept het over zichzelf af voortdurend teleurgesteld te worden. In het klein is dat zo met schoonheidsidealen waarmee we onszelf belasten. Wie te veel vasthoudt aan zo’n droom, loopt de kans alleen maar ontevredener te worden met zichzelf.
Toch zou het jammer zijn om helemaal geen dromen meer te hebben. Want dromen sturen je gedrag in positieve richting. Het probleem is alleen dat we dromen soms verwarren met doelen. Ik zie doelen als voornemens waarvan we willen dat ze (het liefst zo snel mogelijk) gerealiseerd worden. Een droom is van een andere orde. Het is een ideaaltoestand waarvan we misschien wel weten dat deze niet (meteen) gerealiseerd wordt. Toch geven dromen ons energie. Als we een droom als doel gaan behandelen, komen we vaak bedrogen uit. Want de meeste dromen laten zich niet zo snel mogelijk realiseren. Diep vanbinnen weten we dat de meeste nooit werkelijkheid worden. Zoals de wereldvrede, of een situatie waarin de mens in volledige harmonie leeft met de natuur. Wie een droom als doel beschouwt, loopt grote kans gefrustreerd te raken. En dan is het verleidelijk om de droom maar te laten varen.
Wie de wereld wil veranderen heeft doelen nodig, maar ook dromen. Het kan namelijk heel rationeel zijn om dromen na te jagen. Als je maar bedenkt dat het bij een droom niet gaat om het resultaat, maar om de intentie waarmee je dingen doet.
Het heeft dus heel veel zin om voor de wereldvrede te strijden, ook al weet je dat die nooit bereikt zal worden. Zolang je jezelf maar beoordeelt op de intentie waarmee je dat doet, en je niet blindstaart op het eindresultaat. Die intentie is: het goede te doen. Soms zelfs tegen beter weten in. De kunst is het bewandelen van de middenweg tussen twee extremen: de fixatie op het ideaal dat tot frustratie leidt, en de nihilistische levenshouding waarbij je niet verder kijkt dan je neus lang is.
Vaclav Havel heeft het ooit mooi gezegd: “Hoop is in zijn meest diepe en krachtige betekenis niet hetzelfde als de vreugde dat het goed gaat, of de bereidheid te investeren in ondernemingen die overduidelijk op weg zijn naar succes, maar eerder het vermogen om voor iets te werken omdat dat goed is.”
Roland van der Vorst is Head of Innovation bij de Rabobank en publiceerde deze column ook in het Financieele Dagblad.
