Technologie heeft altijd de potentie gehad om ons perspectief te veranderen. Door het gebruik van nieuwe technische middelen leren we anders naar onszelf te kijken. Eerst was er de microscoop. Daarmee konden we steeds kleiner kijken. En bleek dat we eigenlijk een huis zijn voor miljoenen kleine beestjes. Toen kwam de telescoop. Daardoor konden we steeds groter kijken: de ruimte in. Dat deed zelfs ons hele wereldbeeld kantelen. Met de telescoop in de hand kon Galilei bevestigen wat Copernicus daarvoor al had geopperd: namelijk dat wij met onze aardbol niet het centrum van het heelal zijn.
En nu staan we weer voor een mogelijke copernicaanse verandering van denken. En opnieuw helpt technologie bij de kanteling van ons wereldbeeld. We hebben namelijk de satelliet. In plaats van de ruimte in, kijken we terug naar de aarde. En dat biedt potentieel een verandering van perspectief. Het is mooi verwoord door Russell Schweickart, de Apollo 9-astronaut die schreef wat hij ervoer tijdens een ruimtewandeling met zicht op de aarde ‘Daar ben je dan. Honderden mensen die elkaar vermoorden over een of andere denkbeeldige grens waar je je nooit bewust van bent, die je niet kunt zien.
Vanuit hier is het ding een geheel, en het is zo mooi. Je zou willen dat je aan elke hand iemand zou kunnen meenemen en zeggen: “Kijk daar eens. Wat is er nu belangrijk?”
De satelliet geeft ons het inzicht dat het individu niet het centrum van de wereld is. Vanuit de lucht bezien, zijn we een. Nationale grenzen lossen op. Rome en Peking verschrompelen tot kleine stipjes. De kleine individuele belangen verdwijnen in de aanblik van dat kleine kwetsbare rondje. Het is niet voor niets dat we God in de hemel situeren. Hij heeft het over de mensheid. Vanaf boven is iedereen gelijk. Ja, de satellieten worden steeds beter. We kunnen steeds meer inzoomen, tot op het niveau van de straattegel. Als een microscoop in de ruimte, kunnen we onszelf in steeds groter detail bestuderen. Maar de diepere boodschap van dat satellietperspectief is misschien wel dat het ons bewuster maakt van de betrekkelijkheid van het individu. Het heeft de potentie om het bredere perspectief te blijven zien. Uit te zoomen.
Mensen als Elon Musk zien de ruimte als vlucht. Als een manier om weg te komen. Naar andere oorden wanneer de aarde onleefbaar is geworden. Maar hij vergeet dat de ruimte ook perspectief biedt. Niet als alternatief voor de aarde. Maar als een manier om anders naar het leven hier te kijken.
Roland van der Vorst is Head of Innovation bij de Rabobank en publiceerde deze column ook in het Financieele Dagblad.
