Wat is waar? En wat is de waarheid? Iemand die in complottheorieën gelooft hoorde ik eens als argument gebruiken dat je moeilijk kunt ontkennen dat complotten bestaan. Waarom zou het ene complot waar zijn en het andere niet? En wie bepaalt dat? Dat uitkopen van piekbelasters in de landbouw? Als je de knulligheid ziet waarmee de overheid dat oppakt, zou je ook haast denken dat het allemaal een vooropgezet plan was. Het toeslagenschandaal wás een complot, met racistisch denkende ambtenaren.
Definitie
Wat is de waarheid? Een overtuigd christen of moslim hanteert daar een heel andere definitie voor dan een atheïst. Politici van divers pluimage hebben ook vaak geheel andere waarheden. En dan hoef je het nog niet eens over nepnieuws te hebben. Het volstaat al het één meer te belichten dan het ander. Telegraaflezers aanschouwen daarom de wereld anders dan Volkskrantlezers. En Wilders-aanhangers zien heel andere dingen op straat dan PvdD-stemmers. Objectieve wetenschap, de onafhankelijke rechtspraak en de vrije pers zijn fundamenten van de democratie. Maar wat is je waarheid als je het nieuws volgt? Dan weet je hoe de wereld er niet uitziet, want je krijgt de uitzonderingen, de afwijkingen voorgeschoteld. Door de bank genomen hebben we daarom het idee dat we er niet best voorstaan.
Rol wetenschap
En wetenschap komt heus met waarheid, maar onderzoeksgelden worden toegewezen op basis van economisch potentieel van onderzoek. Daarom is er heel weinig onderzoek naar homeopathie, want daar wordt the big pharma niet beter van.
Ons nieuws
Rob Wijnberg is niet mals over ons nieuws: Nieuws is bijna zonder uitzondering gestuurd door kijkcijfers, oplages en kliks. Het gaat de miljarden-media-bedrijven om marktaandeel en rendement. Nieuws zaait angst, verdeeldheid en desoriëntatie. Het is een alarmsysteem dat onophoudelijk moord, brand, leugenaar en oplichter roept en zo de twee meest schadelijke ficties van onze tijd in leven houdt: dat de meeste mensen niet te vertrouwen zijn en de meeste dingen verkeerd zullen aflopen.
Dagelijks worden we omringd door verhalen die ons niet verder brengen. Nieuws vertelt ons het verhaal van wat er is misgelopen en wie wat verkeerd heeft gedaan. Politiek vertelt ons het verhaal van conflicterende doelen en tegenstrijdige belangen. Religie vertelt ons het verhaal van een zondige mens, een verboden vrucht en een gebroken wereld op aarde. Gelukkig is er ook een ander verhaal te vertellen.
Klopt: het verhaal waar de samenleving vraag naar heeft, constructief benaderen (wie, wat, waar, wanneer, waarom, maar vooral: wat nu?) en graag seriematige aandacht ervoor, zodat je het van alle kanten kunt belichten.
Werkelijkheid
En dan is de werkelijkheid veel mooier, schrijft Wijnberg! We delen eten met elkaar, houden deuren voor elkaar open, staan op voor ouderen in de bus. We wijzen vreemden de weg, doneren aan goede doelen, brengen een gevonden portemonnee terug naar de eigenaar. We troosten wie verdrietig is, passen op de kinderen van de buren, luisteren naar iemand die het moeilijk heeft. We lenen onze spullen uit, bieden een reiziger een lift aan, geven bloed als er een ramp heeft plaatsgevonden. We nemen werk over van een collega, laten anderen voor in de rij, doen vrijwilligerswerk op de sportclub of in de kerk.
Driekwart van de Nederlanders meent dat de meningsverschillen over maatschappelijke kwesties in ons land toenemen. Over kwesties als ongelijkheid, euthanasie en abortus zijn we in de afgelopen dertig jaar niet anders, maar juist steeds meer hetzelfde gaan denken. We zijn het veel meer eens over belastingen, hulp bij zelfdoding en de vrouw als baas in eigen buik dan vroeger ooit voor mogelijk werd gehouden. Zelfs over de multiculturele samenleving zijn we, ondanks alle moddergevechten over immigratie en islam, milder gestemd.
Weet je wat? Agressie op straat komt steeds minder voor, dáárom krijgt het meer aandacht. Wantrouwen is vooral een mediafenomeen. Waarheid is wat we moeten delen.
