We komen eigenlijk (helaas) geen fundamentele veranderingen tegen. En dat is nu precies wat dit land nodig heeft. De diverse crises waar we in beland zijn, die kun je niet meer oplossen met hier en daar een beetje ombuigen. We begrijpen wel dat fundamentele veranderingen lastig zijn. Daar worden inwoners een beetje bang van. Als je weet wat je hebt, kom je immers niet voor onverwachte zaken te staan. Dat hebben we vaak liever dan een onzekere toekomst, ook al is de kans groot dat een andere aanpak die toekomst mooier maakt. Wat je nou net niet moet hebben in verkiezingstijd is dat burgers een beetje bang worden van jouw ‘radicale veranderingsdrift’. Oud schaatser Ben van der Burg had in coronatijd met een vriend bedacht een partijprogramma te schrijven zonder last van verkiezingen. Alle problemen oplossen en met een ‘schone lei’ verder een verstandige weg op, was het devies van die fictieve partij. Van der Burg daarover bij Vandaag Inside: “Toen we dat klaar hadden kwamen we er achter dat er al zo’n partij was. De Partij voor de Dieren!”
Zoveel verandering kan de mens niet aan… Dus op weg naar de verkiezingen zien al die partijprogramma’s er hoopvol uit. Boordevol beloftes, waarvan we al lang weten dat ze na de verkiezingen dat ze in een onderste lade belanden.
Klimaatverandering als Case Study
Laten we klimaatverandering als een voorbeeld nemen. Want dat is een van de grootste uitdagingen van onze tijd, en de meeste politieke partijen erkennen dit. Veel lijsttrekkers zetten zich in voor een ambitieus klimaatbeleid met als doel de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen. Hoewel er (eigenlijk best kleine) verschillen zijn in de plannen, is er een algemene consensus over het belang van de overgang naar schone energiebronnen, investeringen in duurzame infrastructuur en het stimuleren van groene technologie. Vrijwel alle politieke partijen erkennen de ernst van het probleem en stellen ambitieuze doelen voor het verminderen van broeikasgasemissies.
Dit vereist aanzienlijke gedragsveranderingen, maar juist daar durft de politiek niet door te pakken. Linkse partijen komen daarbij op voor de burger. Rechtse partijen waken voor de portemonnee van de ondernemer.
Dat we minder moeten consumeren en dat onze ecologische voetafdruk omlaag moet, dat durft bijna niemand te zeggen. Alleen daarom al moet je maar afwachten wat er van die mooie plannen terecht gaat komen.
Ook worden er links en rechts grote verbeteringen in het onderwijs aangekondigd. We lijken vergeten te zijn dat de winst van het schrappen van de basisbeurs ten goede zou komen aan het onderwijs en dat daar niks van terecht is gekomen. Net als dat we bij een rem op buitenlandse studenten op onze scholen vergeten dat er misschien wel net zo veel Nederlandse studenten in het buitenland studeren, broekzak vestzak. Buitenlandse studenten weren is niet eens een oplossing Pieter Omtzigt.
Uitstel van de transitie voor het platteland is ook geen oplossing. Hoe langer we wachten, hoe duurder het wordt. In deze is uitstel echt geen afstel. Praten over asielzoekers is veel populairder dan nadenken over arbeidsmigratie. De vraag hoe je onze slachterijen aan de praat houdt zonder die negentig procent buitenlandse arbeiders, wordt bijna niet beantwoord met de keiharde conclusie dat die hele slachtsector blijkbaar geen bestaansrecht heeft of dat een kilo half om half gewoon een stuk duurder moet worden.
Het leidt tot verkiezingsprogramma’s die voor bijna de helft wettelijk niet eens kunnen, tot programma’s die onbetaalbaar lijken en maar heel zelden tot programma’s die niet door te berekenen zijn omdat ze van heel andere basisprincipes uitgaan, van modellen die CPB niet in de computer heeft.
Willen en kunnen we veranderen?
Ik ben er samen met de verenigde vooruitdenkers van Geluk Centraal overtuigd dat de samenleving wel wil veranderen, als ze maar uitgelegd krijgt hoe dat moet en wat dat oplevert. In heldere taal graag. Want een burger kan best wel een ‘nee’ verdragen, als hij maar een goede uitleg krijgt.
Onze uitleg is dat we met alles steeds weer terug naar het fundament gaan. Wat is ook al weer de bedoeling van zorg, van onderwijs, van de klimaattransitie, van een ander platteland, van een vangnet voor individuen.
Dat leidt naar heel andere discussies dan de afschaffing van een eigen bijdrage in de zorg. Laten we daarvoor eerst eens kijken naar gezond leven, naar proberen niet ziek te worden. Slechts twee procent van het huidige zorgbudget gaat naar preventie. Idioot toch?
Laten we eens kijken naar de landbouwtransitie. Dat gaat niet over boeren, maar over natuur, over een leefbare aarde voor mensen, voor álle mensen. Als er een nieuwe dienstregeling komt, praten we toch ook niet over het werk van de machinist? Als je de boeren vooropstelt, krijg je de BBB die kiest voor grootschalige boerderijen want alleen die kunnen de voorgestelde technologische middelen betalen. Kies je voor de natuur, dan gaan kleine familiebedrijven van vader op zoon een rooskleurige toekomst tegemoet.
Als je in het onderwijs het wantrouwen van frauderende studenten en slecht georganiseerde scholen omdenkt in vertrouwen, kunnen er per school enorm veel teamleiders, managers en directeuren gewoon aan het werk in de klaslokalen en bespaar je vrachten met geld op de audits en accreditaties die niet meer zijn dan vijfjaarlijkse rituele dansjes.
Als je in alle grote thema’s kijkt naar ‘waarom doen we dit eigenlijk’ en je bouwt dat doel vanaf het fundament opnieuw op, dan voorkom je falen zoals nu omdat je in een verkeerd weggestuurde trein nog wat aan knopjes probeert te draaien, terwijl je eigenlijk wel ziet dat die de afgrond nadert.
Maar hoe dan?
Ja maar Geluk Centraal, hoe gaan jullie dat dan regelen? Wij zijn voor drie grote veranderingen. Ten eerste willen we een Maatschappelijk Inkomen voor iedereen met een Nederlands paspoort, vanaf de dag dat ie geboren wordt. Afhankelijk van zijn levenssituatie wordt de hoogte daarvan bepaald. Nee, dat kost niks extra’s, want je bent gelijk ook van allerlei soorten uitkeringen, premies en toeslagen af, inclusief alle uit wantrouwen opgezette controles.
Ten tweede willen we met burgerberaden belangrijke beslissingen door de samenleving laten nemen. Die kan dat veel beter, omdat deelnemers niet over vier jaar weer herkozen hoeven worden. Check onze zienswijze op een nieuwe bestuurscultuur op www.derde-kamer.nl.
Ten derde willen we een zakenkabinet. De Tweede Kamer, qua partijgrootte neergezet op basis van verkiezingen, bepaalt wat er gebeurt. De ministers voeren dat uit. Zo is dat nu ook al bedoeld. Maar het kabinet is veel te politiek, heeft directe banden met de Tweede Kamer, en staat heel geregeld de baas te spelen in dit land. Dat ministers opdrachten niet uitvoeren, moties naast zich neerleggen, zelfs het lef hebben in Europa blanco te stemmen over het gebruik van het landbouwgif Glyfosaat terwijl de Tweede Kamer tot twee keer toe je opdracht gaf tegen de parkinson-pandemie te stemmen.
Zo’n minister wordt in een zakenkabinet gewoon op staande voet ontslagen, want hij was ook aangenomen na een sollicitatieprocedure op basis van het coalitieakkoord.
Conclusie
Kort samengevat zijn de programma’s van de belangrijkste lijsttrekkers complex en omvatten ze een breed scala van thema’s en beleidsvoorstellen (wel of niet haalbaar en doorgerekend), maar ze lijken eigenlijk best veel op elkaar. Ze beloven veel, maar ze beloven eigenlijk geen verbetering omdat geen dossier fundamenteel wordt aangepakt.
Daar heb je meer lef voor nodig dan een nieuw sociaal contract, vrijheid beloven en met een procentje meer hier en daar opkomen voor de groene arbeider. Dienend leiderschap, vertrouwen in de mens en eenvoudigweg op zoek naar het fundament van de thema’s, daar zit de samenleving op te wachten. Laat die meepraten in burgerberaden, dan krijg je iedere transitie van de grond.
Doe je met ons mee?
Nu is Geluk Centraal (nog) geen politieke partij. De huidige verkiezingen kwamen te snel om georganiseerd positie te kiezen. We hadden gehoopt dat NSC die nieuwe koers zou varen (en ons aangeboden mee te denken), maar ook Omtzigt en de zijnen doen niet veel meer dan de radertjes van het aloude netwerk een beetje smeren op de vastlopers weer aan de praat te brengen.
We blijven vooralsnog gevraagd en ongevraagd een denktank voor echte nieuwe politiek. Zin om mee te doen? Kom maar op.
