Het probleem is dat familie van zorgvragers steeds vaker worden overvraagd. Ze worden ingeschakeld als zorghulp voor hun kind, vader of moeder, en vervullen daarmee een rol die voorheen vooral door professionele hulp werd gedaan of het nu thuis, in een woonvorm of verpleeghuis is. Wat vinden we daarvan? Familiebetrokkenheid is vanzelfsprekend, waardevol en belangrijk.
Professionele zorg en ondersteuning blijven echter noodzakelijk. Waar ligt de grens? Hoe kunnen we dat nog bepalen? Er moet meer tijd en duidelijkheid komen voor een toenemend probleem in onze samenleving. En dit is slechts het topje van de ijsberg. Als je een kind hebt met een intensieve zorgvraag die 24/7 aandacht vraagt, raak je als ouders snel opgebrand. Met alle liefde verzorg je je kind, maar je eigen leven verliest soms z’n glans. Wanneer professionele ondersteuning moeizamer wordt, ontstaan scheuren en barsten in het systeem.
“Mantelzorger overvraagd”
Als je een moeder hebt die nog zelfstandig woont maar ook hulp nodig heeft, spring je bij waar je kunt. Vaak lukt dat, soms ook niet. De langdurige zorg hangt samen met mantelzorgers die dag in dag uit veel ballen in de lucht houden.
Een verhuizing naar een woonvorm of verpleeghuis met professionele zorg vindt plaats als dat echt nodig is. Vaak is er al veel leed geleden, en zitten mantelzorgers aan hun taks. Na zo’n verhuizing kunnen zij weer op adem komen en zich richten op andere aspecten van het leven. Ze blijven vaak betrokken bij hun familielid en zoeken een balans tussen vasthouden en loslaten. Dit is een lastig proces voor iedereen. Het vervangen van professionele zorg door mantelzorg op dat moment maakt het er niet makkelijker op. De balans is nog niet gevonden of raakt alweer zoek.
De geldkraan verder dicht
De reden voor meer mantelzorg heeft vooral te maken met beperkte financiële middelen en personeelstekort. Volgens die ene gast in de talkshow is geldgebrek echter geen argument: ‘Het is maar waar je het geld aan uitgeeft.’ Een heldere boodschap met gevoel voor urgentie. Zorg is geen luxe of extraatje; het is een basisbehoefte van iedereen. Zorg is de smeerolie van onze samenleving, een fundamentele pijler die naast economische keuzes leidend moet zijn in overheidsbeleid. Als de geldkraan dicht moet voor andere uitgaven, is dat zo. Maar welke uitgaven? Daar zijn veel ideeën over, en die verdienen zeker een goed gesprek.
Personeelstekort
Hoe zit het met dat argument van personeelstekort? Het tekort aan zorgprofessionals is zeker een probleem dat niet zomaar opgelost wordt. Verbetering vraagt om een breder perspectief. Verschraling van de zorg is een maatschappelijk vraagstuk dat serieuze aandacht verdient. Hoe houden we mensen in de zorg aan boord? Hoe maken we het werk aantrekkelijker? Omdat ‘zorgen’ een menselijke eigenschap is, gloort er hoop. We moeten de zorg serieus nemen als een belangrijk speelveld en ballast en stressfactoren aanpakken die nu de dagelijkse praktijk bepalen.
“Rücksichtslos inzetten van mantelzorgers als vervangers lost niets op”
Hen gericht betrekken wel. Hoe kunnen we mantelzorg op maat organiseren, verlichten en belonen zodat gezinnen financieel niet in de knel komen? Er bestaan veel goede ideeën, ook van mantelzorgers zelf. Een open debat en heldere beleidskeuzes zijn daarom noodzakelijk.
Zorgtechnologie
Geld, personeel en mantelzorg kunnen samen helpen om gaten te dichten. Ook zorgtechnologie kan bijdragen aan goede zorg. Minister Agema ziet kansen en maakt hier geld voor vrij. Het implementeren van nieuwe technologie kost tijd en vraagt om nieuwe kennis, inzichten en werkprocessen. Een expert in het veld waarschuwt dat de randvoorwaarden (zoals adoptie) niet zomaar gerealiseerd zijn. Daarbij moeten we alles in de juiste verhouding doen.
Een goed plan voor leven met zorg
Ik denk dat die ene gast uit de talkshow een waardevolle bijdrage kan leveren aan een toekomstbestendig (delta)plan voor de langdurige zorg. Een plan waarin mensen en vertrouwen centraal staan. Met visie, duidelijke regels en richtlijnen die passen bij deze tijd. Een plan dat ruimte biedt voor goede verhoudingen tussen mensen en middelen. Het moet sturen op een balans tussen inzet van geld, mantelzorg, personeel en technologie. Een inhoudelijk plan met ethische kaders dat maatwerk mogelijk maakt. Een domeinoverstijgend plan dat samen met ervaringsdeskundigen en experts wordt ontwikkeld, en dat het huidige systeem ter discussie stelt. Want mantelzorg mag niet langer met de mantel der liefde worden bedekt. Het moet serieus genomen worden, en er moet een breed, toekomstbestendig beleid komen.
